Fransa'nın sembolik tiyatro salonlarından Folies Bergère'de cumartesi akşamı başlayan bir protesto, ülkenin First Lady'si Brigitte Macron'un perde arkasındaki bir yorumuyla siyasi bir krize dönüştü. Olay, cinsel şiddet, sanat özgürlüğü ve protesto hakkı arasındaki gerilimi Fransa'nın gündemine bir kere daha, bu kez oldukça sert bir şekilde, taşıdı.
İşin kökeninde, 2021'de tecavüz suçlamasıyla soruşturma geçiren ancak yetersiz delil nedeniyle dosyası kapanan komedyen Ary Abittan'ın gösterisi var. Feminist kolektif "Nous Toutes" (Hepimiz) üyeleri, sanatçının sahne almasını, cinsel saldırı faillerinin yaygın bir "cezasızlık kültürü" içinde hareket ettiği iddiasına karşı bir protesto vesilesi olarak gördü. Komedyenin yüzünün "tecavüzcü" yazılı maskelerini takan aktivistler, gösteriyi bölerek dikkat çekmeye çalıştı.
Ancak asıl patlama, ertesi gün Brigitte Macron'un, habersizce kayda alınan bir perde arkası diyaloğunda geldi. Abittan'a teselli verirken, "Eğer aptal kaşarlar varsa, onları kovarız" ifadesini kullanan First Lady, bu sözlerin *Public* adlı medya organınca yayınlanmasıyla kendini kültür savaşlarının tam ortasında buldu.
İlk tepkiler üzerine Macron'un iletişim ekibi, AFP'ye yaptığı açıklamada, First Lady'nin protestocuların "radikal yöntemine" karşı olduğunu, amacı değil, sanatı bastıran bu yolu eleştirdiğini savundu. Ancak bu açıklama, ateşe körükle gitmekten başka bir işe yaramadı.
Aktivistler ve destekçileri, kendilerine yöneltilen aşağılayıcı ifadeyi bir onur nişanına dönüştürdü. Sosyal medyada #salesconnes (aptal kaşarlar) etiketi, bir dayanışma ve meydan okuma sembolü haline geldi. Fransa'nın #MeToo hareketinin önemli seslerinden, tanınmış yönetmenlere yönelttiği suçlamalarla bilinen oyuncu Judith Godrèche, "Bu etiketi sahipleniyorum" diyerek sözü tümüyle bağlamından koparıp bir direniş sloganına dönüştürdü. Belçikalı komedyen Florence Mendez de ona katıldı.
Bu olay, sıradan bir diplomatik ayak sürçmesinin çok ötesine işaret ediyor. Fransa'da kurumsal sistemin cinsel şiddet iddialarını ele alış biçimi ile aktivist hareketlerin "hesap sorulması" talebi arasındaki uçurumu gözler önüne serdi. Aynı zamanda, seçkinlerin dilinin, sokaktaki sosyal hareketleri anlamaktan ne kadar uzak düşebileceğini gösterdi. Élysée Sarayı ile önemli bir seçmen kitlesi arasında derin bir kopuş olduğu yorumları yapılıyor.
Fransa, uzun süredir "özgürlük" ile "sorumluluk", "masumiyet karinesi" ile "mağdurun sesi" arasında gidip gelen bir tartışmayı yaşıyor. Brigitte Macron'un kayıt dışındaki kabaca sözleri, bu tartışmanın üzerine adeta benzin döktü. Görünen o ki, iktidar, protesto ve kabul edilebilir söylem sınırlarına dair bu ateşli münazaralar, Fransız kamusal alanını daha uzun süre meşgul edecek. Kriz, bir First Lady'nin kişisel itibarından çok, bir ülkenin toplumsal yaralarını sararken düştüğü dil ve üslup handikaplarını gözler önüne serdi.