Kıbrıs’ta devlet hizmetlerinin dijitalleşmesi, sığınmacılar için aşılmaz bir duvara dönüştü. İdare ve İnsan Hakları Komiseri’nin çarpıcı soruşturması, uluslararası koruma talep eden bireylerin, kimliklerini doğrulayamadıkları için tüm devlet dijital platformlarından dışlandığını ortaya koydu. Ombudsman Maria Stylianou-Lottides, acilen düzeltilmesi çağrısı yaparken, bu dijital dışlanmanın iş bulmadan sosyal yardıma, çocuğun okul kaydından sağlık hizmetlerine kadar temel hakları engellediğini vurguladı.
Sorunun merkezinde, devletin dijital giriş kapısı olan “CY-Login” ulusal kimlik portalı bulunuyor. Sisteme kayıt, öncelikle belirlenen Vatandaş Hizmet Merkezleri’nde veya postanelerde yüz yüze kimlik doğrulama gerektiriyor. Ancak doğrulama protokolü, Kıbrıs kimlik kartı, AB kayıt belgesi veya geçerli ikamet izni gibi belirli evrakları şart koşuyor. Sığınma başvurusunda bulunanların elinde ise yalnızca başvurularını teyit eden bir mektup var. Bu da onları ilk adımda sistem dışı bırakıyor ve tüm dijital ekosisteme erişimlerini engelliyor.
Bu bürokrasi çıkmazının günlük hayatta yıkıcı sonuçları var. Etkilenenler, iş bürolarına kaydolamıyor, çalışma izni başvurusu yapamıyor, doğum, çocuk yardımı veya hastalık ödeneği gibi hayati desteklere erişemiyor. Çocuklarını okula kaydettirmek veya devlet sübvansiyonları için başvurmak neredeyse imkansız hale geliyor. Soruşturma, çevrimiçi çalışma izni formalitelerini tamamlayamadığı için ağır mali sıkıntıya düşen bir sığınmacının şikayetiyle de tetiklendi. Bu durum, dijital dışlanma ile sosyo-ekonomik kırılganlık arasındaki doğrudan bağı tüm çıplaklığıyla gözler önüne serdi.
Yetkililerin sorundan uzun süredir haberdar olduğu belirlendi. Göçmenlik Dairesi, Sığınma Hizmeti ve Bilgi Teknolojileri Servisleri Dairesi’nin (ITS) katıldığı çoklu departman toplantısı Ekim 2022’de yapıldı. Toplantıda, bazı başvuru sahiplerinin kimliklerinin resmi belge eksikliği nedeniyle tam doğrulanamadığı ve uzun süren sığınma prosedüründe kişisel detayların değişebileceği gibi engeller masaya yatırıldı. Ancak bu tespitlere rağmen somut bir ilerleme sağlanamadı. ITS’den bir yetkili, yakın tarihli yazışmada devam eden ikileme atıfta bulunsa da, 2022’deki toplantıdan bu yana ne resmi bir talimat ne de teknik bir çözüm yayınlandı.
Ombudsman Stylianou-Lottides, açıklamasında devletin yükümlülüğünü hatırlatarak, “Kıbrıs, sığınmacıların tüm devlet dijital platformlarına erişimini sağlayacak çözümler bulmalıdır” ifadesini kullandı. Rapor, mevcut durumun sadece kırılgan bir grubun dışlanmasını derinleştirmekle kalmayıp, idari adalet ve sosyal içerme ilkeleriyle de çeliştiğinin altını çiziyor. Bürokrasiyi sadeleştirmek amacı taşıyan hizmetlerin dijitalleşmesi, devletle en çok temas kurması gerekenler için aşılması güç bir bariyer örmüş durumda.
Top artık, kapsayıcı bir doğrulama mekanizması geliştirmesi gereken Kamu Yönetimi ve ilgili teknik birimlerde. Olası çözümler arasında, Sığınma Hizmeti veritabanıyla güvenli bir şekilde karşılaştırılabilen, sığınma başvuru onayına bağlı özel bir dijital tanımlayıcı oluşturmak yer alıyor. Bu yönde bir adım atılmazsa, Kıbrıs, temel hakların yasal statüye değil, uyumsuz bir dijital kontrol noktasını aşma becerisine bağlı olduğu iki katmanlı bir sistemi kalıcı hale getirme riski taşıyor.