Johannesburg’daki OR Tambo Uluslararası Havalimanı’nda geçen hafta gerçekleşen bir operasyon, Güney Afrika’yı sarsan uluslararası bir asker ticareti skandalının boyutlarını gözler önüne serdi. Ülkenin önde gelen radyo kanallarından SABC SAFM’in sunucularından Nonkululeko Patricia Mantula dahil beş kişi, Rusya’nın Ukrayna’daki savaşı için vatandaşları yasa dışı yollarla askere aldıkları iddiasıyla gözaltına alındı. Olay, eski Devlet Başkanı Jacob Zuma’nın ailesini de içine çekmiş ve bir milletvekilinin istifasına yol açmıştı.
Şüphelilerin, Birleşik Arap Emirlikleri üzerinden Rusya’ya gitmeye çalışırken yakalandığı belirtildi. Güney Afrika’nın “Yabancı Askeri Yardım Yasası” uyarınca suçlamayla karşı karşıya olan grup, devlet onayı olmadan yabancı ordulara katılmayı veya yardım etmeyi suç sayan bu kanunla yargılanacak. Tutuklamalar, Kasım ayında başlatılan bir soruşturmanın ardından geldi. O soruşturma, sahte vaatlerle Rusya’ya götürüldüğü iddia edilen 17 Güney Afrikalı erkeğin akıbetini araştırıyordu. Aileler, gençlerin uMkhonto weSizwe (MK) partisi için koruma eğitimi sözüyle kandırıldığını, Doğu Ukrayna’daki cephede savaşmaya zorlandığını iddia ediyor. Kayıplar arasında sekiz Zuma ailesi mensubunun bulunması, skandalın siyasi boyutunu derinleştirdi.
Olayın siyasi patlaması, eski milletvekili Duduzile Zuma-Sambudla’nın kız kardeşi Nkosazana Zuma-Mncube’nin 22 Kasım’da polise suç duyurusunda bulunmasıyla yaşandı. Zuma-Mncube, kız kardeşi ve iki ortağının gençleri tuzağa düşürmekten sorumlu olduğunu öne sürdü. Geçen hafta tutuklananlar arasında yer almasa da, Zuma-Sambudla, artan kamuoyu baskısı gerekçesiyle geçtiğimiz Cuma günü parlamentodaki koltuğundan istifa etti. Kendisi, yeminli bir ifadeyle her türlü suçlamayı reddetti ve “Kendi ailemi veya başka birini, hiçbir koşulda, bilerek zarara maruz bırakmam” dedi.
Güney Afrika polisi, son tutuklamaların havalimanındaki üç şüpheli erkek yolcu hakkında gelen ihbar üzerine yapıldığını açıkladı. Yapılan ilk soruşturmanın, “bir Güney Afrikalı kadının bu kişilerin seyahatini ve Rusya Federasyonu ordusuna alımını kolaylaştırdığını” ortaya koyduğu belirtildi. Bu ifade, radyo sunucusu Mantula’nın iddia edilen merkezi rolüne işaret ediyor. Beş sanığın tutukluluk durumunun görüleceği ilk duruşma 8 Aralık’ta yapılacak.
Yaşananlar, Güney Afrika için çok katmanlı bir krize işaret ediyor. Olay, ülkenin uluslararası asker ticareti ağları karşısındaki kırılganlığını ortaya koyarken, tarafsızlık yasalarının uygulanmasını da sert bir şekilde test ediyor. Ayrıca, iç siyasette gerilimi körüklüyor. Ulusal Savcılık ve ‘Şahinler’ özel soruşturma birimi, yaygın ağı araştırmayı sürdürürken, hükümet de bir savaş bölgesinde sıkışıp kaldığı iddia edilen vatandaşlarını nasıl geri getireceği gibi karmaşık bir diplomatik sorunla karşı karşıya. Yargı sürecinin sonucu, sadece sanıkların kaderi için değil, Güney Afrikalıların gölgeli ağlarla yabancı ordulara nasıl çekildiğini anlamak için de dikkatle izlenecek.