Με την αντίστροφη μέτρηση για το 2026 να έχει ήδη ξεκινήσει, η Κύπρος ετοιμάζεται να αναλάβει έναν ρόλο-κλειδί στην ευρωπαϊκή διπλωματική σκηνή: την Προεδρία του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Νίκος Χριστοδουλίδης, έχει δηλώσει κατηγορηματικά ότι το νησί «είναι πλήρως έτοιμο» για αυτήν την εξαμηνιαία θητεία, κατά την οποία η Λευκωσία θα αναλάβει την προεδρία υπουργικών συνεδριάσεων και θα κατευθύνει σημαντικές πολιτικές πρωτοβουλίες, ιδίως στον τομέα της άμυνας. Παρόλο που οι προετοιμασίες στο συνεδριακό κέντρο της Κύπρου έχουν ολοκληρωθεί και έχουν διατυπωθεί δεκαεννέα συγκεκριμένες προτάσεις, η ανάληψη αυτής της βαρύνουσας ευθύνης δεν είναι χωρίς τις δικές της γεωπολιτικές περιπλοκές, κυρίως λόγω του χρόνιου ζητήματος της τουρκικής εισβολής και κατοχής.
Η εκ περιτροπής προεδρία αποτελεί έναν θεμελιώδη μηχανισμό του θεσμικού πλαισίου της ΕΕ, προσφέροντας στα κράτη μέλη μια πλατφόρμα για την προώθηση των προτεραιοτήτων τους και τη διαμόρφωση της ατζέντας της Ένωσης. Για την Κύπρο, η επερχόμενη προεδρία αποτελεί μια κρίσιμη ευκαιρία για την ενίσχυση της θέσης της εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, κάτι που τόνισε και ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης, δηλώνοντας ότι «μια επιτυχημένη Προεδρία θα ενισχύσει τη θέση της Κύπρου εντός της ΕΕ». Η κυβέρνηση έχει εργαστεί επιμελώς στις προετοιμασίες της, όχι μόνο αναβαθμίζοντας τις εγκαταστάσεις της, αλλά και πραγματοποιώντας εντατικές διπλωματικές επαφές με όλα τα 26 κράτη μέλη, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Μια πρόσφατη επίσκεψη στο Κίεβο υπογράμμισε τη δέσμευση της Κύπρου για συνεχή στήριξη προς την Ουκρανία και την ετοιμότητά της να αντιμετωπίσει τις περιφερειακές εξελίξεις.
Ωστόσο, η σκιά του Κυπριακού πλανάται βαριά πάνω από τις ευρωπαϊκές φιλοδοξίες της χώρας. Ως υποψήφια χώρα για ένταξη στην ΕΕ, η σχέση της Τουρκίας με την Ένωση συνδέεται άρρηκτα με το καθεστώς του νησιού. Η Κύπρος, μαζί με την Ελλάδα, έχει χρησιμοποιήσει σταθερά τη θέση της για να εμποδίσει την εμβάθυνση της αμυντικής συνεργασίας μεταξύ της ΕΕ και της Τουρκίας, εμποδίζοντας, για παράδειγμα, τη συμμετοχή της Τουρκίας στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Αμύνης. Αυτή η στάση έχει προκαλέσει ανησυχία σε αξιωματούχους τόσο του ΝΑΤΟ όσο και της ΕΕ, οι οποίοι φοβούνται ότι η τριβή αυτή θα μπορούσε να υπονομεύσει κρίσιμες αμυντικές πρωτοβουλίες.
Συγκεκριμένα, οι διπλωμάτες ανησυχούν ότι αυτή η ευθυγράμμιση θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο την πρόοδο στο φιλόδοξο πρόγραμμα αμυντικών προμηθειών της ΕΕ, το SAFE, ύψους 150 δισεκατομμυρίων ευρώ, και να εμποδίσει ζωτικές προσπάθειες συντονισμού μεταξύ της ΕΕ και του ΝΑΤΟ. Η αμοιβαιότητα των διεθνών σχέσεων είναι εμφανής εδώ: η Τουρκία, ως αντίδραση στον αποκλεισμό της από ορισμένες αμυντικές πρωτοβουλίες, έχει περιορίσει την ικανότητα του ΝΑΤΟ να μοιράζεται απόρρητες πληροφορίες με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Αμύνης. Αυτός ο περίπλοκος ιστός ενεργειών και αντιδράσεων έχει οδηγήσει Τούρκους αξιωματούχους να αναμένουν επιβράδυνση στην πρόοδο που σχετίζεται με την ενταξιακή πορεία της Τουρκίας τόσο στην ΕΕ όσο και στο ΝΑΤΟ κατά τη διάρκεια της κυπριακής προεδρίας.
Η Κύπρος, ωστόσο, φαίνεται να χαράσσει μια πορεία που επιδιώκει να αξιοποιήσει την προεδρία της για ευρύτερους ευρωπαϊκούς στρατηγικούς στόχους, συμπεριλαμβανομένης της προώθησης της ευρωπαϊκής αυτονομίας και μιας «ΕΕ ανοιχτής στον κόσμο». Ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης έχει διατυπώσει μια στρατηγική που περιλαμβάνει τη δέσμευση με την Τουρκία ως υποψήφια χώρα, ενώ ταυτόχρονα αναμένει την αναγνώριση του θεσμικού ρόλου της Προεδρίας της ΕΕ. Η ελπίδα είναι να ενθαρρυνθεί μια σταδιακή προσέγγιση στις σχέσεις, ενδεχομένως μέσω της προώθησης της συμμετοχής της Τουρκίας στο πρόγραμμα «Συνεργασία για την Ειρήνη» του ΝΑΤΟ, ως προάγγελος μιας σταδιακής άρσης των αντιρρήσεων για στενότερη συνεργασία ΕΕ-Τουρκίας. Ωστόσο, η απαίτηση για ομόφωνη έγκριση από τα κράτη μέλη της ΕΕ για τη συμμετοχή της Τουρκίας σε προγράμματα όπως το SAFE παραμένει ένα τρομακτικό εμπόδιο, με την Αθήνα και τη Λευκωσία να μην αναμένεται να υποχωρήσουν εύκολα. Καθώς η Λευκωσία ετοιμάζεται να πλοηγηθεί σε αυτά τα διπλωματικά ρεύματα, η αποτελεσματικότητα της προεδρίας της θα μετρηθεί αναμφίβολα όχι μόνο από τα νομοθετικά της επιτεύγματα, αλλά και από την ικανότητά της να διαχειριστεί τις σύνθετες γεωπολιτικές πραγματικότητες που καθορίζουν τη σχέση της με τους γείτονές της και την ευρύτερη ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική ασφαλείας.