Ο πρόεδρος της Ουκρανίας, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, έφερε στο φως μια ιδιαίτερα ευαίσθητη διπλωματική πρόταση από τις ΗΠΑ, η οποία προβλέπει την απόσυρση των ουκρανικών δυνάμεων από τις σημερινές θέσεις τους στο ανατολικό όμπλαστ του Ντόνετσκ, προκειμένου να δημιουργηθεί μια «ειδική οικονομική ζώνη». Η αποκάλυψη, που πραγματοποιήθηκε σε ενημέρωση για τον Τύπο, ρίχνει φως στις πολύπλοκες και οξύτατες διαπραγματεύσεις για τον τερματισμό του πολέμου, αποκαλύπτοντας ταυτόχρονα μια πιθανή απόκλιση στρατηγικών προσεγγίσεων μεταξύ του Κιέβου και του κύριου συμμάχου του.
Σύμφωνα με πληροφορίες, η αμερικανική πρόταση, που παρουσιάστηκε από ανώτερους αξιωματούχους, οραματίζεται τη δημιουργία μιας αποστρατιωτικοποιημένης ζώνης-ουδέτερου εδάφους σε περιοχές που σήμερα ελέγχονται από την Ουκρανία. Ο Ζελένσκι επιβεβαίωσε πως η κυβέρνησή του έχει υποβάλει στους Αμερικανούς έναν ενημερωμένο, πολύπλοκο ειρηνευτικό πλαίσιο, το οποίο περιλαμβάνει σχέδιο πολλαπλών σημείων και λεπτομερή έγγραφα για μελλοντικές εγγυήσεις ασφαλείας και μεταπολεμική ανοικοδόμηση. «Η τελευταία μίλι είναι η πιο δύσκολη. Όλα μπορούν να καταρρεύσουν για πολλούς λόγους», δήλωσε χαρακτηριστικά ο Ουκρανός ηγέτης.
Το πλαίσιο, ωστόσο, είναι ιδιαίτερα ευαίσθητο. Ενώ η Ρωσία απαιτεί την παραχώρηση ολόκληρου του Ντόνετσκ, το Κίεβο διατηρεί τον έλεγχο περίπου του 20% της περιοχής. Η αμερικανική πρόταση θα απαιτούσε εγκατάλειψη αυτών των θέσεων, με την προσδοκία μιας αμοιβαίας ρωσικής μη προέλασης. Ο Ζελένσκι εξέφρασε βαθύ σκεπτικισμό: «Γιατί η άλλη πλευρά του πολέμου να μην υποχωρήσει την ίδια απόσταση προς την άλλη κατεύθυνση;» ρώτησε ρητορικά. Για το Κίεβο, οποιαδήποτε τροποποίηση συνόρων αποτελεί ζήτημα εθνικής κυριαρχίας, που μπορεί να αποφασιστεί μόνο από τον ουκρανικό λαό, πιθανόν μέσω δημοψηφίσματος.
Οι αναλυτές ερμηνεύουν αυτή την κίνηση της Ουάσιγκτον ως ένδειξη της επείγουσας επιθυμίας για μια γρήγορη διέξοδο από μια σύρραξη με παγκόσμιες συνέπειες. Ωστόσο, φανερώνει και μια ρωγμή στη συμμαχία: η Ουκρανία επιμένει σε άρρηκτες εγγυήσεις ασφαλείας πριν από οποιαδήποτε παραχώρηση εδάφους, ενώ οι ΗΠΑ μπορεί να ωθούν για μια πρακτική λύση που να σταματά τις αιματοχυσίες, ακόμα κι αν αυτή περιλαμβάνει πικρούς συμβιβασμούς.
Η διαφωνία για την ορολογία – «ειδική οικονομική ζώνη» έναντι «αποστρατιωτικοποιημένης ζώνης» – δεν είναι απλώς σημασιολογική. Αποτυπώνει βαθύτερες αντιφάσεις: το ένα σενάριο υπονοεί μια δυναμική, ανοικτή στην Δύση περιοχή, το άλλο μια ουδέτερη, μόνιμα απομακρυσμένη από τον ουκρανικό έλεγχο. Το αδιέξοδο στο Ντόνετσκ αποδεικνύει το τραχύ έδαφος της διπλωματίας: η ανάγκη για ειρήνη συναντά το απαράγραπτο δικαίωμα στην αυτοδιάθεση. Η γέφυρα μεταξύ αυτών των δύο πραγματικότητων παραμένει η πιο δύσκολη πρόκληση για όλους.