Σε μια κίνηση που δεν άφησε περιθώρια παρερμηνειών, ο νεοδιορισθείς Υπουργός Δικαιοσύνης, Κωνσταντίνος Φυτήρης, πραγματοποίησε εκτεταμένη επίσκεψη στις κεντρικές φυλακές της χώρας, μόλις λίγες μέρες μετά την καταστροφική έκθεση του Ευρωπαϊκού Επιτροπείου για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων (CPT). Η επίσκεψη, που διήρκησε πάνω από τρεις ώρες, αποτελεί άμεση απάντηση σε διεθνή σάλο, το οποίο αποκάλυψε μια εγκατάσταση σε κατάρρευση: βία, απανθρωπιά και χρόνια συστημικά ελαττώματα έρχονται στο προσκήνιο.
Η έκθεση του CPT, που λειτούργησε ως καταιγιστικό χτύπημα, αποτυπώνει μια σκοτεινή πραγματικότητα. Οι ερευνητές κατέγραψαν κυψέλες μικρότερες των έξι τετραγωνικών μέτρων να στεγάζουν μέχρι και τέσσερις κρατούμενους, μια κατάσταση που χαρακτήρισαν απαράδεκτη. Η χρόνια έλλειψη σε φρουρούς έχει οδηγήσει σε απώλεια ελέγχου, με οργανωμένες ομάδες κρατουμένων να ασκούν πραγματική εξουσία και να επιβάλλουν δικές τους «τιμωρίες». Σε ένα από τα πιο συγκλονιστικά ευρήματα, αναφέρεται ότι κρατούμενοι, ανίκανοι να χρησιμοποιήσουν τις τουαλέτες λόγω απουσίας προσωπικού, αναγκάζονταν να ουρούν σε μπουκάλια και να αφοδεύουν σε πλαστικές σακούλες.
«Υπάρχει πράγματι έλλειψη σε προσωπικό και ένας από τους άξονες είναι η εκπαίδευση, η πρόσληψη προσωπικού, οι εγκαταστάσεις και γενικότερα το φυλακικό σύστημα στο σύνολό του», δήλωσε ο κ. Φυτήρης μετά την επίσκεψή του, αναγνωρίζοντας ανοιχτά το βαθύτερο πρόβλημα. Ο υπουργός τόνισε πως η προτεραιότητα είναι η επανένταξη, με στόχο οι κρατούμενοι να επιστρέψουν στην κοινωνία «σε καλύτερη διάθεση». Ωστόσο, οι δηλώσεις αυτές συναντούν σκεπτικισμό, καθώς το σύστημα φαίνεται να μην μπορεί καν να εξασφαλίσει τα βασικά ανθρώπινα δικαιώματα.
Το σκάνδαλο ξεσπά σε μια περίοδο σοβαρής αναταραχής και στην κορυφή του δικαστικού συστήματος. Την ίδια εβδομάδα, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Νίκος Αναστασιάδης, ορκίστηκε τον νέο Γενικό Εισαγγελέα, Γιώργο Σαββίδη, και τον αναπληρωτή του, Σάββα Αγγελίδη, μετά την αιφνίδια παραίτηση του προκατόχου τους. «Από σήμερα γίνεστε ανεξάρτητα κρατικά στελέχη και κανείς δεν έχει δικαίωμα να παρεμβαίνει στην εργασία σας», τόνισε ο Πρόεδρος, σε μια δήλωση που ερμηνεύτηκε ως έμμεση αναφορά σε πιέσεις.
Η διπλή κρίση – στις φυλακές και στην εισαγγελική ιεραρχία – θέτει το υπουργείο Δικαιοσύνης σε δοκιμασία καθημερινότητας. Η διεθνής πίεση από το Συμβούλιο της Ευρώπης είναι πλέον απτόμετη. Το ερώτημα που αιωρείται είναι αν η θεαματική επίσκεψη του υπουργού θα αποτελέσει το σημείο εκκίνησης για ουσιαστικές αλλαγές, ή απλώς μια προσπάθεια για το «κλείσιμο» μιας δυσάρεστης υπόθεσης. Η κυβέρνηση καλείται τώρα να μετατρέψει τις υποσχέσεις σε πράξη: άμεσες προσλήψεις, αναβάθμιση υποδομών και διάλυση των παραδόξων εσωτερικών δομών εξουσίας που αναδείχνει η έκθεση. Ο χρόνος, και κυρίως η εφαρμογή, θα είναι οι κριτές.