Μια κατατρεπτική έκθεση του Ελεγκτικού Συνεδρίου αποκαλύπτει βαθιά συστημικά ελλείμματα στη διαχείριση των δημοσίων χρημάτων στο Υπουργείο Μεταφορών της Κύπρου, ρίχνοντας σοβαρές αμφιβολίες για την ικανότητα του κράτους να προστατεύει τον δημόσιο πλούτο. Το πόρισμα, που αφορά την περίοδο 2022-2023, διαγράφει ένα μοτίβο ανεπαρκών ελέγχων, διαδικασιακής αμέλειας και λογιστικής αταξίας, με ρίζες που χρονολογούνται έως και το 2010.
Ο πυρήνας της κρίσης εντοπίζεται στις παραχωρήσεις δημόσιας συγκοινωνίας (λεωφορεία) για Λευκωσία, Λεμεσό, Λάρνακα και Πάφο, συμβάσεις αξίας εκατοντάδων εκατομμυρίων. Η επιτήρηση αυτών των σημαντικών οικονομικών δεσμεύσεων ήταν, σύμφωνα με τον έλεγχο, ελλιπής για πάνω από μια δεκαετία, θέτοντας τα θεμέλια του σημερινού χάους. Άμεση συνέπεια είναι η ανάγκη να αντιμετωπίσει το κράτος νομικές αγωγές αξίας πάνω από 59 εκατομμυρίων ευρώ από πέντε φορείς λειτουργίας, για διαφορές που προέκυψαν από συμβάσεις της περιόδου 2010-2020.
Η κατάσταση, ωστόσο, δεν βελτιώθηκε με τον καιρό. Για μεταγενέστερες συμβάσεις (2020-2022), οι παραχωρησιούχοι κατά παράβαση των όρων δεν υπέβαλλαν τακτικά τις υποχρεωτικές τριμηνιαίες οικονομικές καταστάσεις. Ακόμα χειρότερα, όταν το έκαναν, το Υπουργείο εφάρμοζε τα προβλεπόμενα οικονομικά πρόστιμα με τρόπο ασυνεπή, υπονομεύοντας ριζικά την επιβολή των συμβατικών ρήτρων και την αρχή της ευθύνης.
Εσωτερικά, οι μηχανισμοί ελέγχου του Υπουργείου βρέθηκαν επικίνδυνα ανύπαρκτοι. Παραβιάστηκε ένας από τους πιο βασικούς λογιστικούς κανόνες: ένας μόνο υπάλληλος εμπιστεύτηκε ολόκληρο τον κύκλο, από τον υπολογισμό των ποσών που οφείλονταν στους αντισυμβαλλομένους, την επαλήθευσή τους, μέχρι και την έκδοση της πληρωμής. Αυτή η κατάρρευση του θεμελιώδους διαχωρισμού των αρμοδιοτήτων δημιουργεί υψηλό κίνδυνο για λάθη και απάτη. Εξαιτίας, επιπλέον, σοβαρά ελαττωματικής τήρησης βιβλίων, το κράτος αδυνατεί να προσδιορίσει το πλήρες ύψος των πιθανών οικονομικών του εκθέσεων, θέτοντας ερωτηματικά για την αξιοπιστία των επίσημων λογαριασμών του.
Η οικονομική «τρωτότητα» δεν αφορά μόνο πολυεκατομμυριακές συμβάσεις, αλλά εκτείνεται και στον απλό πολίτη. Σφάλμα στο λογισμικό αδειοδότησης οχημάτων TOMIS της Υπηρεσίας Μέσων Συγκοινωνίας έχει οδηγήσει σε συστηματική υπερχρέωση οδηγών για καθυστερημένες ανανεώσεις. Το σύστημα υπολογίζει λανθασμένα το 10% πρόστιμο πάνω στο πλήρες ετήσιο τέλος, ακόμα κι όταν ο πολίτης ανανεώνει για μικρότερη περίοδο, π.χ. έξι μήνες. Αν και η ατομική υπερχρέωση φαίνεται μικρή (παράδειγμα αναφέρεται για 9 ευρώ), το συνολικό ποσό που έχει εισπραχθεί παράνομα από το κοινό παραμένει άγνωστο και διορθώνεται.
Τα ευρήματα είναι βαρύτατα. Δείχνουν μια κουλτούρα λειτουργικής αμέλειας που διακυβεύει την αξιοπιστία της δημόσιας οικονομικής διαχείρισης. Το κράτος αντιμετωπίζει όχι μόνο σημαντικές άλυτες οικονομικές εκθέσεις, αλλά και μια θεμελιώδη κρίση εμπιστοσύνης στη διοικητική του ικανότητα. Η έκθεση του Ελεγκτικού Συνεδρίου απαιτεί άμεσες και ριζικές διορθωτικές ενέργειες: ισχυρούς εσωτερικούς ελέγχους, αυστηρή εφαρμογή συμβατικών όρων και πλήρη αναδιάρθρωση των οικονομικών μηχανισμών ελέγχου στο Υπουργείο, για να σταματήσει η διαρροή των χρημάτων των φορολογουμένων.