Οι φλαμίνγκο, οι ροζ, αιθέριοι επισκέπτες που ζωγραφίζουν τους κυπριακούς αλμυρούς υγροβιότοπους κάθε χειμώνα, επέστρεψαν πάλι. Τα πρώτα κοπάδια έχουν ήδη φτάσει στη Λίμνη της Λάρνακας, ξεκινώντας τον ετήσιο χειμερινό τους σταθμό. Ωστόσο, φέτος, η γνωστή και αγαπητή εικόνα συνοδεύεται από μια πικρή πραγματικότητα που ανησυχεί τους ειδικούς: οι πληθυσμοί τους στη νήσο παρουσιάζουν δραματική και συνεχή πτώση εδώ και μια δεκαετία.
Τα στοιχεία, που προέκυψαν από συστηματική παρακολούθηση πάνω από είκοσι χρόνια από την Υπηρεσία Κυνήγου και Πανίδας σε συνεργασία με την BirdLife Κύπρου, δεν αφήνουν περιθώριο αμφιβολίας. Ο Νίκος Κασσίνης, Ανώτερος Υπάλληλος της Υπηρεσίας, παρουσίασε τα νούμερα στο 4ο Διεθνές Συνέδριο για τα Φλαμίνγκο στην Ιταλία. «Από το 2013 μέχρι σήμερα, παρατηρείται πτώση 14–31%», τόνισε. Αν και ακόμη πέντε έως δέκα χιλιάδες πουλιά φιλοξενούνται κάθε χρόνο στα κυπριακά νερά – πάνω από 1% του περιφερειακού πληθυσμού – η τροχιά είναι καθαρά προς τα κάτω.
Οι λόγοι πίσω από αυτή τη μείωση είναι πολλαπλοί και, δυστυχώς, ανθρωπογενείς. Οι ειδικοί μιλούν για έναν δυσοίωνο συνδυασμό κλιματικών πιέσεων και ανθρώπινης δραστηριότητας. Οι επαναλαμβανόμενες ξηρασίες συρρικνώνουν κρίσιμα υγροτοπικά οικοσυστήματα, ενώ η εισροή μολυσμένων ή κακής ποιότητας υδάτων υποβαθμίζει το υδάτινο περιβάλλον, μειώνοντας δραστικά τα μικρά ασπόνδυλα που αποτελούν τη βασική τροφή των φλαμίνγκο. Σε αυτά προστίθεται η ανθρώπινη παρέμβαση: έργα υποδομής και διαταρακτικές δραστηριότητες κοντά σε ευαίσθητες ζώνες κατακερματίζουν και υποβαθμίζουν τα χειμερινά καταφύγια τους. Επηρεάζονται σημαντικοί χώροι, όπως οι αλμυρές λίμνες Ακρωτηρίου και Λάρνακας, οι λίμνες Παραλιμνίου και Ορόκλινης, καθώς και υδάτινοι όγκοι στην περιοχή της Αμμοχώστου.
Αντιμέτωπη με αυτή την κρίση, η Κύπρος ξεκινά μια μεγάλης κλίμακας πρωτοβουλία προστασίας. Το δεκαετές πρόγραμμα «Παντότειρα», συγχρηματοδοτούμενο από το πρόγραμμα LIFE της Ευρωπαϊκής Ένωσης, έχει σχεδιαστεί για να κλείσει τα κενά γνώσης που εμποδίζουν την αποτελεσματική προστασία. Στόχος του είναι να ποσοτικοποιήσει με ακρίβεια τις διάφορες απειλές και να κατανοήσει σε βάθος τις ακριβείς οικολογικές ανάγκες των φλαμίνγκο στο κυπριακό πλαίσιο. Η έρευνα θα εστιάσει σε περιοχές του δικτύου Natura 2000, με στόχο τη μετατροπή των επιστημονικών ευρημάτων σε συγκεκριμένες και πρακτικές δράσεις διαχείρισης.
Η μείωση των φλαμίνγκο δεν είναι απλώς θέμα ενός είδους. Αυτά τα κομψά πουλιά λειτουργούν ως «βιοδείκτες»: η υγεία τους αντανακλά την κατάσταση των υγροτόπων που κατοικούν. Η συρρίκνωσή τους είναι ένα ηχηρό συναγερμό για την υποβάθμιση αυτών των ζωτικών οικοσυστημάτων σε όλη την Ανατολική Μεσόγειο. Η επιτυχία του «Παντότειρα» είναι, επομένως, καθοριστική όχι μόνο για την αναστροφή της τροχιάς των ροζ επισκεπτών, αλλά και για την αποκατάσταση και βιώσιμη διαχείριση των προστατευόμενων υγροτόπων της Κύπρου. Η μαγευτική σιλουέτα τους στο ηλιοβασίλεμα μπορεί να παραμένει, αλλά για να διαρκέσει για τις επόμενες γενιές, απαιτείται άμεση και επιστημονικά τεκμηριωμένη παρέμβαση. Ο χρόνος δεν παίζει υπέρ μας.