Μια νομοθετική τροποποίηση που προβλέπει την ανάκληση του καθεστώτος προσφύγου σε αναγνωρισμένους διεθνώς προστατευόμενους, εφόσον διαπράξουν ποινικά αδικήματα, ψηφίστηκε χθες το βράδυ από τη Βουλή. Το νομοσχέδιο, που πέρασε με 27 «υπέρ» έναντι 15 «κατά», εντάσσει την Κύπρο στα πρότυπα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ανοίγοντας όμως τον δρόμο για μια σκληρή διαμάχη μεταξύ ασφαλείας και θεμελιωδών δικαιωμάτων.
Η κίνηση έρχεται να συμπληρώσει ένα νομικό κενό: μέχρι σήμερα, ένας αναγνωρισμένος πρόσφυγας μπορούσε να τελέσει αδικήματα χωρίς να κινδυνεύει η ίδια η προστασία που του παρέχεται. Τώρα, αυτό αλλάζει ριζικά. Όπως ανέφερε η κυβέρνηση, ο στόχος είναι διττός: η εναρμόνιση με την Οδηγία 2011/95/ΕΕ της ΕΕ και η δημιουργία μιας σαφούς διαδικασίας υπό την εποπτεία του νεοσύστατου Υφυπουργείου Μετανάστευσης και Διεθνούς Προστασίας.
Η συζήτηση στο Κοινοβούλιο ήταν έντονη. Τα κόμματα της αντιπολίτευσης, με το ΑΚΕΛ και τους Πράσινους να παίρνουν τον μπροστινό ρόλο, τόνισαν τους κινδύνους κατάχρησης και την υποβάθμιση της αρχής της μη-απέλασης. «Ανοίγει η πόρτα για αυθαίρετες και δυσανάλογες αποφάσεις», δήλωσε ένας βουλευτής της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Από την πλευρά της, η κυβέρνηση υποστήριξε ότι η ρύθμιση είναι αναγκαία για την προστασία της κοινωνικής συνοχής και ότι περιλαμβάνει «χειρόφρενα».
Το κρίσιμο σημείο βρίσκεται στις λεπτομέρειες. Ο νόμος δεν καθορίζει έναν κατάλογο συγκεκριμένων αδικημάτων που οδηγούν αυτόματα σε ανάκληση. Αντίθετα, όπως δήλωσε το Υφυπουργείο, «εξαρτάται από τις συνθήκες της υπόθεσης, για παράδειγμα εάν η παράβαση έχει διαπραχθεί επανειλημμένα». Αυτό σημαίνει ότι η εκτίμηση θα γίνεται με βάση τη βαρύτητα και το πλαίσιο του αδικήματος, αφήνοντας σημαντικό χώρο ερμηνείας στις αρχές.
Για τον εν δυνάμει προσφύγη, οι συνέπειες μπορεί να είναι μοιραίες. Η ανάκληση του καθεστώτος συνεπάγεται και την απώλεια του δικαιώματος παραμονής στη χώρα, με πιθανή απέλαση. Ωστόσο, ο νόμος προβλέπει σημαντικές εγγυήσεις: υποχρεωτική γνωστοποίηση της πρόθεσης ανάκλησης και δέκα ημέρες προθεσμία για να υποβάλει ο ενδιαφερόμενος την άμυνά του. Πιο σημαντικό, διασφαλίζεται το δικαίωμα προσφυγής στα δικαστήρια. «Εάν ασκήσουν προσφυγή, μια οριστική δικαστική απόφαση πρέπει να εκδοθεί πριν χάσουν οριστικά το δικαίωμα παραμονής», επιβεβαίωσε το Υφυπουργείο.
Η ψήφιση του νόμου δεν είναι παρά η τελευταία πράξη ενός πολύ ευρύτερου δράματος που διαδραματίζεται στην Κύπρο, μια χώρα-πρόβλημα στο μεταναστευτικό ζήτημα. Αποτελεί μια σαφή πολιτική επιλογή: η προστασία του ασύλου είναι ένα προνόμιο που συνδέεται άρρηκτα με τον σεβασμό των νόμων της χώρας υποδοχής. Το πώς, όμως, θα εφαρμοστεί αυτή η διατάξη στην πράξη είναι το εκατομμυριόδωλο ερώτημα. Η δικαστική διαμάχη που αναμένεται να ακολουθήσει θα είναι το πραγματικό πεδίο δοκιμής για μια πολιτική που ισορροπεί στο χείλος του ξιφολόγχου.