Παρά το γεγονός ότι η Κύπρος διατηρεί έναν από τους πιο χαμηλούς δείκτες υλικής στέρησης στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η πραγματικότητα για μερικές εκατοντάδες πολίτες κάθε χρόνο είναι βαρύγδουπη: ο κίνδυνος να μείνουν στο δρόμο. Τα στοιχεία των κοινωνικών υπηρεσιών μιλούν ξεκάθαρα: το έτος που πέρασε, 225 άτομα και οικογένειες κινδύνεψαν άμεσα με αστεγία και χρειάστηκαν την επέμβαση του κράτους. Το θέμα ήρθε πρόσφατα στο προσκήνιο μετά το τραγικό περιστατικό στην Πάφο, όπου μια γυναίκα βρέθηκε νεκρή σε παραλιακό δρόμο, ένα γεγονός που αναζωπύρωσε το δημόσιο διάλογο για την κοινωνική ευαλωτότητα.
Οι αρμόδιες υπηρεσίες χαρακτηρίζουν το φαινόμενο ως «ελεγχόμενο αλλά επίμονο». Όπως μας εξήγησε η Φαίδρα Εξαδακτύλου από την Υφυπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας, «το φαινόμενο της αστεγίας κινείται σε επίπεδο ολόκληρης της Κύπρου στις 200 έως 250 άτομα ετησίως». Το πορτραίτο των πολιτών που ζητούν βοήθεια δεν είναι ομοιογενές: περιλαμβάνει Κυπρίους, πολίτες άλλων χωρών της ΕΕ και υπηκόους τρίτων χωρών με νόμιμη διαμονή. Σημαντικό: οι αιτούντες άσυλο διαχειρίζονται από ξεχωριστό σύστημα και δεν περιλαμβάνονται σε αυτά τα νούμερα.
Το κράτος δρα με λογική «πυροσβεστήρα». Μόλια ληφθεί σήμα από την αστυνομία, τον δήμο ή από απλούς πολίτες, οι κοινωνικοί λειτουργοί κινούνται άμεσα. Η πρώτη και κατεπείγουσα βοήθεια είναι η παροχή προσωρινής στέγης, συχνά σε ξενοδοχεία ή άλλες διαμονές, μαζί με οικονομική ενίσχυση στο πλαίσιο της κοινωνικής πρόνοιας. Παράλληλα, ξεκινά μια προσπάθεια να αντιμετωπιστούν οι ρίζες του προβλήματος, που μπορεί να κρύβονται σε ψυχολογικές δυσκολίες, οικογενειακές ρήξεις ή οικονομική κατάρρευση. Ο στόχος είναι η σταδιακή μετάβαση από την έκτακτη στέγη σε μια μόνιμη και βιώσιμη λύση.
Σε ευρωπαϊκή σύγκριση, η Κύπρος βγάζει «καλό διαβατήριο». Με μόλις 2.5% του πληθυσμού να υποφέρει από σοβαρή υλική και κοινωνική στέρηση – ένας από τους πέντε χαμηλότερους δείκτες στην ΕΕ – η εικόνα φαίνεται αισιοδοξο. «Η κατάσταση στην Κύπρο, σε σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες, θεωρείται γενικά ‘πολύ ικανοποιητική’», επισημαίνει η κ. Εξαδακτύλου.
Ωστόσο, αυτή η μακροοικονομική άνεση δεν μπορεί να καλύψει τις ατομικές τραγωδίες. Το ερώτημα που αιωρείται είναι αν το σύστημα, που λειτουργεί αποτελεσματικά ως «πρώτες βοήθειες», μπορεί να δώσει μακροπρόθεσμες λύσεις. Η έλλειψη προσιτής μακροχρόνιας κατοικίας παραμένει το κύριο εμπόδιο. Οι 200-250 περιπτώσεις κάθε χρόνο δεν είναι απλά ένα στατιστικό. Είναι μια διαρκή δομική πρόκληση που υπενθυμίζει ότι, ακόμα και σε μια γενικά ευημερούσα χώρα, το δικαίωμα στη στέγη για όλους παραμένει μια καθημερινή μάχη.