Σε μια ειρωνεία που θυμίζει τα σκοτεινά αποικιακά σχέδια, ένα δυτικό έργο υποδομών, που προωθείται ως κρίσιμος άξονας για την πράσινη ενεργειακή μετάβαση, απειλεί να εκτοπίσει χιλιάδες κατοίκους στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό. Το «Διάδρομο Λομπίτο», μια πρωτοβουλία που χρηματοδοτείται από τις ΗΠΑ και την Ευρωπαϊκή Ένωση για να εξασφαλίσει κρίσιμα μέταλλα, αποκαλύπτει την οξεία διάσταση ανάμεσα στη γεωπολιτική των ορυκτών πηγών και τις ανθρώπινες ζωές.
Το έργο εστιάζει στην αναβάθμιση του σιδηροδρόμου Μπενγκουέλα, μιας αποικιακής γραμμής που συνδέει τα πλούσια σε κοβάλτιο και χαλκό ορυχεία του Κονγκό με το λιμάνι της Λομπίτο στην Αγκόλα. Ο σιδηρόδρομος, που παραχωρήθηκε για δεκαετίες στο κονσόρτσιομ «Lobito Atlantic Railway», έχει γίνει ο στρατηγικός άξονας της Δύσης για να αντιπαλεύσει την κινεζική κυριαρχία στις αλυσίδες εφοδιασμού. Ωστόσο, όπως φανερώνει νέα έρευνα της Global Witness, η «πράσινη» αυτή υποδομή έχει ένα βαθύτατα ανθρώπινο κόστος.
Σύμφωνα με την ανάλυση, οι εργασίες αναβάθμισης στο κονγκολέζικο τμήμα, ειδικά κοντά στην ορυκτική πόλη Κολουέζι, προδιαγράφουν την κατεδάφιση περίπου 1.200 κτιρίων. Οι εκτιμήσεις μιλούν για έως και 6.500 ανθρώπους που κινδυνεύουν να μείνουν στο δρόμο. Ο λόγος; Η ξαφνική εφαρμογή μιας παλιάς, αλλά ποτέ σε ισχύ, ρύθμισης που απαγορεύει τις οικοδομές εντός μιας ζώνης ασφαλείας δίπλα στις ράγες.
Στη γειτονιά Μπελ Αέρ της Κολουέζι, η ατμόσφαιρα είναι γεμάτη φόβο και αβεβαιότητα. Οι κάτοικοι έχτισαν σπίτια και ανοίξανε μικρές επιχειρήσεις δίπλα στην άχρηστη εδώ και δεκαετίες γραμμή, συχνά μέσω περίπλοκων και άτυπων συμφωνιών για τα δικαιώματα χρήσης γης. «Μερικοί αγόρασαν τη γη από πωλητές που ίσως δεν την είχαν καν», παραδέχεται ο Εμανουέλ, ένας εκπρόσωπος της κοινότητας, περιγράφοντας το χαώδη και ευάλωτο νομικό τοπίο.
Οι επίσημες αντιδράσεις, ωστόσο, είναι άγριες. Ο επαρχιακός υπουργός Γιαν-Πιέρ Καλένγκα χαρακτήρισε όσους ζουν στη ζώνη ασφαλείας «παράνομους», δείχνοντας μια αδιάλλακτη στάση που θυμίζει λογική σφεντόνας. Εδώ, λοιπόν, η σύγκρουση είναι ολοφάνερη: από τη μια, η επιταγή για στρατηγικούς πόρους που οδηγεί σε μεγάλα, τοπ-νταουν έργα υποδομής, και από την άλλη, η πραγματικότητα των άτυπων οικισμών που αναπτύχθηκαν οργανικά γύρω από εγκαταλελειμμένα αγαθά.
Το διλήμμα για τους δυτικούς χρηματοδότες είναι τεράστιο. Προωθούν τον Διάδρομο Λομπίτο ως ηθικό και βιώσιμο εναλλακτικό στις κινεζικές αλυσίδες, αλλά κινδυνεύουν να αναπαράγουν τα ίδια μοτίβα καταπάτησης των δικαιωμάτων των κοινοτήτων για τα οποία κατηγορούν συχνά άλλους. Το ερώτημα που αιωρείται είναι καίριο: Μπορεί η διεκδίκηση των μετάλλων της «καθαρής» ενέργειας να προχωρήσει χωρίς να πατήσει πάνω στα σπίτια και τις ζωές των πιο αδύναμων; Οι επόμενοι μήνες θα δείξουν αν η γεωπολιτική των μπαταριών θα μπορέσει να συμβιβαστεί με τη στοιχειώδη ανθρώπινη αξιοπρέπεια.