Η Κύπρος ετοιμάζεται για μια εβδομάδα μετεωρολογικών αντιθέσεων: οι πρώτες ψιχάλες θα αντικατασταθούν από ισχυρές καταιγίδες και απότομη πτώση της θερμοκρασίας. Ωστόσο, πίσω από αυτή τη βραχυπρόθεσμη αστάθεια, κρύβεται μια πολύ βαθύτερη και πιο τρομακτική πραγματικότητα. Το νησί ζει μια κλιματική ρήξη, θερμαίνεται με ανησυχητικούς ρυθμούς, οι πατροπαράδοτες εποχές του διαλύονται και τα δάση του αρχίζουν να πεθαίνουν. Νέα δεδομένα και εμπειρογνωμοσύνη καταγράφουν μια χώρα στο προσκήνιο της κλιματικής αλλαγής, όπου οι επιπτώσεις φτάνουν δεκαετίες νωρίτερα από όσο αναμενόταν.
Σύμφωνα με κλιματολόγους, το νησί της Αφροδίτης θερμαίνεται με ρυθμό 0,4 έως 0,6 βαθμούς Κελσίου ανά δεκαετία, μια τάση που διακρίνεται ξεκάθαρα στα πρόσφατα ρεκόρ. Μια ανάλυση του τρέχοντος έτους αποκαλύπτει ότι σχεδόν εβδομήντα τοις εκατό των ημερών ήταν θερμότερες από το ιστορικό μέσο όρο. Το φθινόπωρο έχει γίνει ειδικός δείκτης της διαταραχής. Ο καθηγητής κ. Πανος Χατζηνικολάου από το Κέντρο Έρευνας Κλίματος και Ατμόσφαιρας επισημαίνει ότι οι πρόσφατοι Νοέμβριοι μας δίνουν μια ανησυχητική προϊδέα του μέλλοντος. «Από τον φετινό Νοέμβριο γευόμαστε νωρίτερα απ’ όσο περιμέναμε αυτό που υπολογίζαμε να συμβεί μετά τα μέσα προς το τέλος του αιώνα», δηλώνει. «Να βιώνουμε Νοέμβριο σαν Σεπτέμβριο».
Η μεταμόρφωση δεν σταματά στους θερμόμετους. Μια κρίσιμη μείωση των βροχοπτώσεων αλλάζει ριζικά την υδρολογία του νησιού. Συγκριτικές μελέτες δείχνουν ότι ο μέσος ετήσιος υετός έχει μειωθεί κατά περίπου 83 χιλιοστά από τα μέσα του 20ού αιώνα, ισοδύναμη με απώλεια σχεδόν ενός δισεκατομμυρίου τόνων νερού ετησίως. Αλλάξε και ο χαρακτήρας της βροχής: από ήπιες, διαδεδομένες βροχόπτωσεις, περνάμε σε σπάνιες αλλά κατακλυσμιαίες και τοπικές μπόρες, που συχνά προκαλούν ζημιές αντί να αναπληρώνουν τα υδατικά αποθέματα. Οι προβλέψεις υποδεικνύουν περαιτέρω μείωση του υετού κατά 20% μέχρι τα μέσα του αιώνα, με πιθανό αποτέλεσμα το κλίμα της Κύπρου να μοιάζει με αυτό του Καΐρου σε λίγες δεκαετίες.
Αυτή η παρατεταμένη αφυδάτωση πυροδοτεί πλέον μια οικολογική έκτακτη ανάγκη στα δάση του νησιού. Υπάλληλοι του Τμήματος Δασών αναφέρουν σοβαρή ξηρασία που πλήττει προστατευόμενες ιθαγενείς ειδικότητες, με έως και σαράντα τοις εκατό των δέντρων σε περιοχές όπως η Κοιλάδα των Κέδρων να δείχνουν σημάδια αφυδάτωσης. Η κατάσταση είναι τόσο κρίσιμη, ώστε ο δασολόγος κ. Γλαύκος Κυριάκου να την περιγράφει ως «την αρχή μιας καταστροφής». Το Τμήμα έχει ξεκινήσει έκτακτα μέτρα, όπως χαρτογράφηση της ζημιάς, στοχευμένη άρδευση με ανακυκλωμένο νερό και αφαίρεση νεκρών δέντρων για τον περιορισμό του κινδύνου πυρκαγιάς και επιδημιών εντόμων.
Οι μακροπρόθεσμες συνέπειες είναι βαρύτονες. Το ξεχωριστό φθινόπωρο ξεθωριάζει, αντικαθιστάμενο από μια παρατεταμένη καλοκαιρινή περίοδο. Οι ενεργειακές ανάγκες για ψύξη αναμένεται να εκτοξευθούν, ενώ η έλλειψη νερού θα εντείνει την πίεση. Ο Διευθυντής Δασών κ. Σάββας Εζεκιήλ και οι ομάδες του αναγκάζονται να προσαρμόσουν τα προγράμματα αναδάσωσης, προτεραιοποιώντας ανθεκτικά στην ξηρασία ιθαγενή είδη, σε μια προσπάθεια διασφάλισης της μελλοντικής ανθεκτικότητας. Καθώς η Κύπρος πλοηγείται στις επερχόμενες καταιγίδες, η μεγάλη κλιματική καταιγίδα δεν υπόσχεται άμεση ανάσα, απαιτώντας επείγουσες και βιώσιμες στρατηγικές προσαρμογής για τη διαφύλαξη της φυσικής της κληρονομιάς και των ζωτικών της πόρων.