Δύο ειδήσεις, που έσκασαν σαν νερό στον καυτό λέβητα της κυπριακής κοινωνίας, αναδεικνύουν με τραχύ τρόπο τις ρωγμές στο σύστημα προστασίας των ανηλίκων. Από την παραβιασμένη ησυχία ενός σπιτιού μέχρι τους διαδρόμους των σχολείων, η βία και η αμέλεια απαιτούν κοινωνική εγρήγορση και δράση.
Στο Εφετείο Λεμεσού, ένας 36χρονος άνδρας κρίθηκε ένοχος για δεκαέξι πράξεις σεξουαλικής κακοποίησης της κόρης της συντρόφου του. Η κακοποίηση διήρκεσε τέσσερα ολόκληρα χρόνια. Το πιο δυσανάγνωστο σημείο της υπόθεσης; Η 34χρονη μητέρα του παιδιού επίσης καταδικάστηκε, για το αδίκημα της παράλειψης καταγγελίας. Το κορίτσι της είχε μιλήσει το 2023, κι εκείνη επέλεξε τη σιωπή. Η δικαστική απόφαση είναι σαφής: αυτή η σιωπή ήταν συνένοχη πράξη που επέτρεψε στο μαρτύριο να συνεχιστεί.
Η υπόθεση ήρθε στο φως μόνο χάρη στην επαγγελματισμό και την εγρήγορση μιας σχολικής ψυχολόγου. Το παιδί εξέφρασε έντονη απέχθεια για τις επισκέψεις στο σπίτι της μητέρας του, και η ειδικός, ακολουθώντας πρωτόκολλα προστασίας, κινήθηκε αμέσως. Αυτή η παρέμβαση δεν ήταν απλή διαδικασία. Ήταν η ζωογόνος χειρονομία που έσπασε τον φαύλο κύκλο. Δείχνει με φρικτή σαφήνεια ότι τα «ασφαλέστερα δίκτυα» για τα παιδιά υφίστανται μόνο αν υπάρχουν μάτια που ξέρουν να βλέπουν και φωνές που δεν φοβούνται να μιλήσουν.
Παράλληλα, τα επίσημα στοιχεία για τη σχολική βία το σχολικό έτος 2023-24 είναι... να τα πούμε ευγενικά, συγκλονιστικά. Στα σχολεία δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης καταγράφηκαν 948 μαθητές σε φυσικές συμπλοκές και 2.331 σε περιστατικά λεκτικής βίας. Στο πλαίσιο του ψυχολογικού πολέμου, 1.193 παιδιά υπέστησαν σχέση βίας (κοινωνικός αποκλεισμός, διασπορά διαδικτυακών διαβολών), ενώ 277 περιστατικά αφορούσαν ζημιές σε περιουσία.
Ωστόσο, ο πιο κατακλυσμικός αριθμός είναι άλλος: Σχολικοί σύμβουλοι ψυχικής υγείας στήριξαν 39.088 μαθητές, το 79% του συνόλου που απευθύνονται. Αυτό δεν είναι απλά μια στατιστική. Είναι ένας ολόκληρος χάρτης της σχολικής αγωνίας. Δείχνει ότι η βία μεταξύ συμμαθητών δεν είναι μεμονωμένα περιστατικά «προβληματικών», αλλά σύμπτωμα μιας ευρύτερης ψυχοκοινωνικής δυσφορίας που διαβρώνει την ατμόσφαιρα στα σχολεία μας.
Οι δύο αυτές ιστορίες – η μία της τρομακτικής προδοσίας εντός της οικογένειας και η άλλη της καθημερινής, «χαμηλής έντασης» βίας στο σχολείο – είναι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Το νόμισμα της αδιαφορίας, της έλλειψης επικοινωνίας και ενός συστήματος που συχνά αντιδρά αντί να προλαμβάνει.
Οι ειδικοί χτυπάνε καμπανάκι: Η λύση είναι πολυδιάστατη. Χρειάζεται υποχρεωτική και συνεχής κατάρτιση όλων των επαγγελματιών που εργάζονται με παιδιά σε θέματα αναγνώρισης και καταγγελίας κακοποίησης. Τα σχολεία πρέπει να ενισχυθούν ουσιαστικά με ψυχολόγους και κοινωνικούς λειτουργούς, ώστε η στήριξη να μην είναι διακοσμητική. Και πάνω απ' όλα, χρειάζεται μαζική ευαισθητοποίηση: προγράμματα για γονείς, εκπαιδευτικούς και τους ίδιους τους μαθητές για το σωστό ξέρει, την ενσυναίσθηση και την μη βίαιη επίλυση συγκρούσεων.
Η Κύπρος βρίσκεται σε μια κρίσιμη καμπή. Η ερώτηση δεν είναι αν γνωρίζουμε τα προβλήματα, αλλά αν έχουμε τη θέληση να τα αντιμετωπίσουμε ριζικά. Η προστασία των παιδιών δεν είναι πολυτέλεια. Είναι το απόλυτο, μη διαπραγματεύσιμο έδαφος της υγιούς κοινωνίας. Κάθε σιωπή, κάθε απέριττη βία, είναι μια οπλή που θα κρατήσει για μια ολόκληρη ζωή.