Η Κύπρος, αντιμετωπίζοντας εδώ και καιρό ένα δυσανάλογο βάρος προσφυγικών ροών, αναλαμβάνει τώρα μια ηγετική πρωτοβουλία σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Στόχος είναι η διαμόρφωση μιας ενιαίας και αποτελεσματικής πολιτικής για την επιστροφή παράτυπων μεταναστών. Υπό την καθοδήγηση του Υφυπουργού Μετανάστευσης, Νικόλα Ιωαννίδη, η Λευκωσία θα ηγηθεί κρίσιμων διαπραγματεύσεων εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, επιδιώκοντας να θέσει τις βάσεις για ένα κοινό ευρωπαϊκό πλαίσιο. Η πρωτοβουλία αυτή έρχεται σε μια περίοδο όπου η ΕΕ εντείνει τις προσπάθειές της για τον έλεγχο των μεταναστευτικών ροών και την ενίσχυση της συνεργασίας με τρίτες χώρες.
Η ενεργός συμμετοχή της Κύπρου πηγάζει από τη δική της, ομολογουμένως, δύσκολη εμπειρία. Μετά από μια πρωτοφανή αύξηση αφίξεων το 2022, η οποία την κατέστησε για καιρό την χώρα με τις περισσότερες αιτήσεις ασύλου ανά κάτοικο στην ΕΕ, η μετανάστευση έχει γίνει ένα καυτό πολιτικό ζήτημα. Ως απάντηση, η Κύπρος εφάρμοσε μια αυστηρή στρατηγική με έμφαση στις επιστροφές, η οποία απέδωσε καρπούς. Οι αναχωρήσεις πλέον ξεπερνούν τις αφίξεις κατά πέντε φορές, με ένα σημαντικό ποσοστό αυτών να είναι εθελοντικές. "Η Κύπρος έχει υλοποιήσει ένα επιτυχημένο πρόγραμμα επιστροφών, οι περισσότερες εκ των οποίων είναι εθελοντικές, και θα θέλαμε να δούμε μια στέρεη νομική βάση που θα βοηθήσει και άλλα κράτη να τις εφαρμόσουν," δήλωσε χαρακτηριστικά ο κ. Ιωαννίδης.
Οι επικείμενες διαπραγματεύσεις, που αναμένεται να ξεκινήσουν περίπου τον Μάρτιο, θα είναι σύνθετες, περιλαμβάνοντας "τριμερείς συζητήσεις" μεταξύ κρατών μελών, Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η Κύπρος στοχεύει να αξιοποιήσει την αποδεδειγμένη επιτυχία της για να καλλιεργήσει συναίνεση σε μια κοινή ευρωπαϊκή προσέγγιση. Ο κεντρικός στόχος είναι η δημιουργία ενός συνεκτικού νομικού πλαισίου που θα απλοποιεί την απέλαση όσων οι αιτήσεις ασύλου απορρίπτονται.
Αυτή η εντεινόμενη εστίαση στις επιστροφές ευθυγραμμίζεται με την ευρύτερη ευρωπαϊκή ατζέντα. Το πρόσφατα συμφωνημένο Σύμφωνο Μετανάστευσης και Ασύλου της ΕΕ, που περιλαμβάνει ενισχυμένες διατάξεις για τις επιστροφές, αναμένεται να τεθεί σε ισχύ στα μέσα του 2026. Η πρόσφατη απόφαση της ΕΕ να περιορίσει εμπορικές προτιμήσεις για χώρες που δεν συνεργάζονται επαρκώς στις επιστροφές, σηματοδοτεί μια πιο δυναμική στάση.
Η επιτυχία αυτών των διαπραγματεύσεων είναι ζωτικής σημασίας για την Κύπρο, προσφέροντας μια διέξοδο για την άμβλυνση του δυσανάλογου μεταναστευτικού της φορτίου. Ευρύτερα, το αποτέλεσμα θα διαμορφώσει την ικανότητα της ΕΕ να διαχειριστεί την παράτυπη μετανάστευση, προάγοντας ένα πιο εναρμονισμένο και αποτελεσματικό σύστημα. Με την Κύπρο να κρατά τα ηνία, η προσδοκία είναι η ανάδυση μιας απτής και εφαρμόσιμης πολιτικής επιστροφών.