Ο νεοδιορισθείς Υπουργός Δικαιοσύνης, Κωνσταντίνος Φυτήρης, πραγματοποίησε πρόσφατα μια εκτεταμένη επίσκεψη στις κεντρικές φυλακές της χώρας, μια ενέργεια που δεν άφησε περιθώρια για αμφιβολίες σχετικά με τις προθέσεις του. Η επίσκεψη αυτή έρχεται μόλις λίγες ημέρες μετά τη δημοσίευση μιας καταστροφικής έκθεσης από το Ευρωπαϊκό Επιτροπή για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων (CPT). Η επίσκεψη, η οποία διήρκεσε περισσότερο από τρεις ώρες, θεωρείται άμεση απάντηση σε διεθνή ανησυχία, καθώς η έκθεση αποκάλυψε μια φυλακή σε κατάσταση κατάρρευσης, με σοβαρά προβλήματα βίας, απανθρωπιάς και χρόνιων συστημικών ελλείψεων.
Η έκθεση του CPT, η οποία λειτούργησε ως ένα ισχυρό σοκ, αποτυπώνει μια σκοτεινή πραγματικότητα εντός των σωφρονιστικών ιδρυμάτων. Οι ερευνητές κατέγραψαν χώρους διαβίωσης, γνωστούς ως κελλιά, μικρότερους των έξι τετραγωνικών μέτρων, οι οποίοι στέγαζαν έως και τέσσερις κρατούμενους, μια κατάσταση που χαρακτηρίστηκε ως απαράδεκτη. Η χρόνια έλλειψη επαρκούς προσωπικού ασφαλείας έχει οδηγήσει σε απώλεια ελέγχου, με οργανωμένες ομάδες κρατουμένων να ασκούν πλέον ουσιαστική εξουσία και να επιβάλλουν δικές τους «τιμωρίες» στους υπόλοιπους. Σε ένα από τα πιο συγκλονιστικά ευρήματα, αναφέρεται ότι κρατούμενοι, αδυνατώντας να χρησιμοποιήσουν τις τουαλέτες λόγω της απουσίας προσωπικού, αναγκάζονταν να ουρούν σε μπουκάλια και να αφοδεύουν σε πλαστικές σακούλες.
«Υπάρχει πράγματι έλλειψη σε προσωπικό και ένας από τους βασικούς άξονες της προσπάθειάς μας είναι η εκπαίδευση, η πρόσληψη νέου προσωπικού, η βελτίωση των εγκαταστάσεων και γενικότερα η αναδιάρθρωση του συνολικού φυλακικού συστήματος», δήλωσε ο κ. Φυτήρης μετά την επίσκεψή του, αναγνωρίζοντας ανοιχτά το βαθύτερο πρόβλημα. Ο υπουργός τόνισε επίσης ότι η κύρια προτεραιότητα του υπουργείου είναι η επανένταξη των κρατουμένων στην κοινωνία, με στόχο να επιστρέψουν «σε καλύτερη ψυχολογική κατάσταση». Ωστόσο, αυτές οι δηλώσεις αντιμετωπίζουν σκεπτικισμό, δεδομένου ότι το σύστημα φαίνεται να δυσκολεύεται ακόμη και να εξασφαλίσει τα βασικά ανθρώπινα δικαιώματα.
Το σκάνδαλο αυτό ξεσπά σε μια περίοδο σοβαρής αναταραχής και στην κορυφή του δικαστικού συστήματος. Την ίδια εβδομάδα, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Νίκος Αναστασιάδης, ορκίστηκε τον νέο Γενικό Εισαγγελέα, Γιώργο Σαββίδη, και τον αναπληρωτή του, Σάββα Αγγελίδη, μετά την απροσδόκητη παραίτηση των προκατόχων τους. «Από σήμερα αναλαμβάνετε καθήκοντα ανεξάρτητων κρατικών λειτουργών και κανείς δεν έχει το δικαίωμα να παρεμβαίνει στην εργασία σας», τόνισε ο Πρόεδρος, σε μια δήλωση που ερμηνεύτηκε ως έμμεση αναφορά σε πιέσεις που μπορεί να υπήρχαν.
Η διπλή κρίση – τόσο στις συνθήκες διαβίωσης στις φυλακές όσο και στην εισαγγελική ιεραρχία – θέτει το υπουργείο Δικαιοσύνης μπροστά σε καθημερινές προκλήσεις. Η διεθνής πίεση από το Συμβούλιο της Ευρώπης είναι πλέον απτή και αδιαμφισβήτητη. Το ερώτημα που αιωρείται είναι αν η θεαματική επίσκεψη του υπουργού θα σηματοδοτήσει την έναρξη ουσιαστικών αλλαγών, ή αν θα παραμείνει απλώς μια προσπάθεια για την «τακτοποίηση» μιας δυσάρεστης υπόθεσης. Η κυβέρνηση καλείται τώρα να μετατρέψει τις υποσχέσεις σε συγκεκριμένες πράξεις: άμεσες προσλήψεις προσωπικού, αναβάθμιση των υποδομών και διάλυση των παράδοξων εσωτερικών δομών εξουσίας που αναδείχθηκαν από την έκθεση. Ο χρόνος, και κυρίως η αποτελεσματική εφαρμογή των μέτρων, θα είναι τελικά οι κριτές.