Μια πρόσφατη μελέτη, που διεξήχθη στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ερευνητικού Προγράμματος (ESS), κατατάσσει την Κύπρο ανάμεσα στις δέκα ευρωπαϊκές χώρες με τα υψηλότερα ποσοστά ξενοφοβίας. Τα ευρήματα, τα οποία αναλύθηκαν από ακαδημαϊκούς του Κέντρου Ερευνών Πεδίου του Πανεπιστημίου Κύπρου και του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου Κύπρου, υποδεικνύουν επίσης μια βαθιά και συστημική μείωση της εμπιστοσύνης προς τους εθνικούς θεσμούς, μια τάση που διαρκεί σχεδόν δύο δεκαετίες.
Η εν λόγω έρευνα, η οποία διεξάγεται ανά διετία και συγκρίνει στάσεις σε περίπου τριάντα ευρωπαϊκές χώρες, εφαρμόστηκε στις περιοχές υπό τον έλεγχο της Κυπριακής Δημοκρατίας. Για τον τρέχοντα κύκλο, ο οποίος ξεκίνησε στα τέλη του 2025, υιοθετήθηκε μια αυστηρή μεθοδολογία με τυχαία επιλογή νοικοκυριών και κριτήριο επιλογής ερωτώμενων βάσει γενεθλίων, διασφαλίζοντας έτσι ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα του πληθυσμού.
Το πολιτικό σκηνικό αναδεικνύεται ως το πιο προβληματικό σημείο της κρίσης εμπιστοσύνης. Η εμπιστοσύνη προς τους πολιτικούς και τα πολιτικά κόμματα βρίσκεται σε κρίσιμα χαμηλά επίπεδα, παρουσιάζοντας σταθερή πτωτική πορεία από το 2006 και έπειτα. Σε μια αξιοσημείωτη αντίθεση, θεσμοί όπως το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και τα Ηνωμένα Έθνη απολαμβάνουν σημαντικά μεγαλύτερη δημόσια αξιοπιστία συγκριτικά με την ίδια την Βουλή των Αντιπροσώπων. Οι ερευνητές σημειώνουν μια μικρή πρόσφατη ανάκαμψη στην εμπιστοσύνη προς τους εγχώριους πολιτικούς, μια τάση η οποία πιθανόν σχετίζεται με την εμφάνιση νέων πολιτικών σχηματισμών.
Ίσως η πιο εντυπωσιακή αντίφαση που αναδεικνύει η μελέτη είναι το τεράστιο χάσμα μεταξύ θεωρίας και πράξης. Οι Κύπριοι πολίτες εκφράζουν ισχυρή αφοσίωση στις δημοκρατικές αξίες, ωστόσο η αξιολόγησή τους για τον τρόπο λειτουργίας της δημοκρατίας στη χώρα τους παραμένει, σύμφωνα με την ανάλυση, «απελπιστικά χαμηλή». Οι ειδικοί προειδοποιούν για αυτό το «επικίνδυνο χάσμα μεταξύ αξιών και πολιτικής πραγματικότητας», υποδεικνύοντας έναν πληθυσμό που πιστεύει στη δημοκρατία αλλά νιώθει ολοένα και πιο αποξενωμένος από τα αποτελέσματά της.
Οι επιπτώσεις αυτών των ευρημάτων είναι σοβαρές τόσο για την κοινωνική συνοχή όσο και για τη διακυβέρνηση. Η διαρκής ξενοφοβία δημιουργεί προκλήσεις για την ένταξη και τις διακοινοτικές σχέσεις, ενώ το έλλειμμα πολιτικής εμπιστοσύνης υπονομεύει τη νομιμότητα των θεσμών. Το Πανεπιστήμιο Κύπρου τόνισε τη συνεχιζόμενη σημασία της έρευνας, προτρέποντας τα νοικοκυριά που θα ειδοποιηθούν για τον κύκλο 2025-2026 να συμμετέχουν, καθώς η ακρίβεια και η χρησιμότητα των δεδομένων για τη μελλοντική πολιτική σχεδίαση εξαρτώνται άμεσα από τη δημόσια συμμετοχή.
Η έρευνα, συνεχίζοντας να καταγράφει την εξέλιξη των στάσεων, παρέχει ένα κρίσιμο διαχρονικό και συγκριτικό πλαίσιο. Τα δεδομένα δεν απεικονίζουν απλώς τη θέση της Κύπρου στο ευρύτερο ευρωπαϊκό πλαίσιο, αλλά σηματοδοτούν και επείγοντες τομείς που απαιτούν πολιτική και κοινωνική προσοχή, αναδεικνύοντας την ανάγκη για μηχανισμούς που θα γεφυρώσουν το ολοένα και μεγαλύτερο χάσμα μεταξύ των πολιτών και των θεσμών που τους κυβερνούν.